معیارهای ثبت اختراع

طبق تعریف سازمان جهانی ثبت اختراعات، زمانی حق امتیاز و پتنت به مخترع اعطا می‌شود. محصول و یا فرایند اختراع شده، باید دارای نوآوری و خلاقیت، تازگی و سودمند باشد. هرکدام از این سه ویژگی به شرح زیر است.

نوآوری و خلاقیت  (inventiveness):

نوآوری در محصول و یا فرایند ایجاد شده؛ یکی از معیار های اصلی جهت ثبت اختراع می‌باشد. طبق تعریف سازمان جهانی ثبت اختراعات، اختراع مورد نظر باید از متدها و روش‌های خلاقانه بهره مند شده باشد.

تازگی (novelty) :

 از دیگر معیارهایی که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت اختراعات برای درخواست کننده ثبت اختراع در نظر گرفته می‌شود؛ تازگی و نوین بودن آن است. آن چیزی که مخترع، با نوآوری و خلاقیت ایجاد کرده به هیچ عنوان نباید توسط شخص دیگری از قبل ایجاد شده باشد. در غیر این صورت حق امتیاز به درخواست کننده اعطا نمی‌شود. در اصطلاح تخصصی تر باید اختراع مورد نظر، ابتکاری باشد و تا آن زمانی که بیان می‌شود؛ در حال استفاده نباشد. از دیگر ویژگی‌های یک اختراع ابتکاری این است که با توجه به مجموعه اطلاعات و دانش موجود و مهارت‌های معمولی، از سوی اعطا کنندگان، قابل پیش بینی نباشد. شایان ذکر است که این معیار بعد از احراز جدید و نوین بودن مطرح و بررسی می‌شود.

سودمندی (utility) :

سودمندی از دیگر معیارهایی است که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت اختراعات، نسبت به درخواست اختراع کننده مد نظر قرار می‌دهند. این بدان معنی است که باید محصول و یا فرایند اختراع شده، بتواند مشکلی را حل و یا نیاز خاصی را برطرف نماید. البته در منابع به جای نام سودمندی از کاربردی صنعتی تلقی شده است. این بدان معنی است که اختراع بایستی کاملا کاربردی بوده و در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت و همچنین قابل استفاده باشد. در واقع اختراع باید در صنعت مورد نظر قابل پیاده سازی باشد. در غیر این صورت حتی با وجود نوآوری و نوین بودن اگر با صنایع ملی و یا جهانی مطابقت نداشته باشد؛ عملا بیهوده خواهد بود. به طور کلی اختراع باید کاربرد عملی داشته باشد. اگر صرفاً، در قالب تئوری ایجاد شده باشد؛ هرگز حق امتیاز به آن داده نمی‌شود.

قابل ذکر است که در برخی کشورها معیار اول و دوم را با هم در نظر می‌گیرند. ولی بر اساس موافقتنامه تریپس، این دو معیار با هم تفاوت داشته و سطح آن‌ها به طور مجزا تعیین می‌شود. به طور مثال میزان سطح نوآوری را از نظر ملی و یا جهانی بودن در نظر می‌گیرند. همچنین میزان تازگی را نسبت به تکنولوژی‌ها و فناوری های هر کشور، بررسی می‌کنند. با این تفاسیر می‌توان گفت که تازگی و نوآوری دو معیار کاملا متفاوتی است که سطح بندی مختلفی دارد.

اگر بخواهیم معیارهای یک اختراع قابل ثبت را خلاصه کنیم باید بگوییم که محصول و یا فرایند کشف و اختراع شده؛ باید جدید، ابتکاری و کاربردی باشد. این سه معیار مهم طبق همین ترتیب درج شده، از سوی اعطا کنندگان حق امتیاز پتنت، بررسی خواهد شد.